ได้เข้ามาเจอ web นี้และสมัครสมาชิกเมื่อ 1 ปีก่อน ประมาณ มีค. 2006 และเริ่มเขียนตอบกระทู้แรกเรื่องหมาชอบเล่นน้ำ    ตอนนั้นรู้สึกดีใจว่า ต่อไปจะได้มาพัฒนาฝึกฝน TRIZ กันในนี้  และเผื่อความคิดจะพอเป็นประโยชน์กับผู้อื่น (ที่ต้องการความช่วยเหลือจริงๆ) บ้าง  กะว่าฝึกไว้เพื่อสอนลูกหลาน  ความรู้เทคโนโลยีที่รู้จักในตอนนี้อาจล้าหลังในสมัยหน้า ไปสอนแกก็คงไร้ประโยชน์ แต่หลักการของ TRIZ มันคงไม่รีบล้าสมัยแน่  อันนี้น่าจะไว้เป็นมรดกได้

เคยได้รับความอนุเคราะห์จากอาจารย์ให้ไปเข้าฟังอาจารย์บรรยายฟรีครั้งหนึ่ง พร้อมรับเอกสารไปศึกษาเพิ่มเติม

เคยพยายาม join แทบทุกกระทู้อยู่ช่วงหนึ่ง ก็เหนื่อย  คิดว่าคงต้องให้เวลาผ่านไปซักพัก  ประสพการณ์ในอดีตสอนว่าเรื่องบางเรื่องพยายามไปก็แค่นั้น ถ้าเงื่อนไขเวลายังไม่ลงตัว ก็ต้องปล่อยให้เวลาเท่านั้นเป็นตัวแก้ไข

คอยแอบเข้ามาดูอยู่เรื่อยๆ เห็น webboard เงียบเหงาอีกแล้ว ก็ไม่รู้จะช่วยยังไง

คนที่ถามปัญหาหรือคำถามมา ก็เห็นมีสมาชิกท่านอื่นมาช่วยเสนอ idea บ้าง แต่ไม่เห็นเจ้าตัว post ตอบกลับมากันบ้างเลยว่าใช้ได้ หรือไม่ได้ยังไง idea นี้ติดปัญหาอะไร หรือลองไปทำแล้ว ได้ผลดีค่ะ/ครับ  เลยชักไม่แน่ใจว่าถามมาเพราะเดือดร้อนจริงหรือถามเล่นๆ  คนช่วยตอบก็คงเซ็ง

ก็เห็นมีชื่อสมาชิกใหม่ๆ login เข้ามา  แสดงว่า board นี้ก็คงเป็นที่รู้จักดีในระดับหนึ่ง  จริงๆแล้ว เห็นมีสัมมนาก็เยอะแยะ น่าจะมีบรรดาเซียน TRIZ ทั้งรุ่นเก๋าและรุ่นใหม่เกิดขึ้นมากมาย น่าจะมีการนำ TRIZ ไปใช้งานจริงกันมาก ก็อยากเห็นตัวอย่างจริงๆบ้าง จะได้ร่วมกันศึกษาแลกเปลี่ยนและมาร่วมกันช่วยพัฒนาการใช้ TRIZ ในไทยกันบ้าง

บ่นพอแล้ว เข้าเรื่องเลยดีกว่า

เผอิญสัปดาห์ก่อน หัวหน้าเก่า mail มาถาม idea วิธีแก้ปัญหา missing screw ในขั้นตอนการประกอบ pcba ลงใน chassis ของ product พวก server  เลยช่วยคิด idea ให้  เนื่องจากเห็นว่ามีบางส่วนเกี่ยวกับ TRIZ เลยขอนำมาเล่าให้ฟัง หวังว่าคงเป็นประโยชน์บ้าง

ก่อนอื่น ต้องขอเล่าตัว process เดิม และปัญหาก่อน

process คือการประกอบในส่วน chassis โดยใช้ screw
ขั้นตอนคือ
1. เนื่องจากมีจำนวน screw ที่ใช้ใน station นี้มาก เลยต้องมีการทำกล่อง kit box สำหรับเรียง screw ที่จะใช้ในแต่ละ chassis ก่อน  ดังนั้น  step แรกคือการ kit screw ลงใน kit box ให้ครบ
2. เมื่อชิ้นงานหรือ chassis ที่จะประกอบ (ส่งมาตาม conveyor) มาถึง station   operator ก็จะหยิบ chassis ลงมาวางที่ fixture บนโต๊ะ
3. ใช้ screw driver ไฟฟ้า (แบบปรับ torque ได้) หยิบ screw จาก kit box มาขันลง chassis  หัว screw เป็นแม่เหล็กไฟฟ้า ดูด screw ขึ้นมาจาก kit box ได้เลย
4. ใส่ screw ครบ นำชิ้นงาน หรือ chassis ออกจาก fixture ไปวางบน conveyor เพื่อไปยัง station ถัดไป

ดูง่ายๆ ไม่น่ามีอะไร แต่หัวหน้าเล่าด้วยความเบื่อหน่ายว่า เดี๋ยวก็มี defect "missing screw" โผล่มา (ใส่ screw มาไม่ครบ) ในภาพรวมมันมีปริมาณไม่เยอะ แต่เดี๋ยวผลุบเดี๋ยวโผล่ สาเหตุก็เนื่องจาก operator ไม่ยอม kit หรือขี้เกียจทำตามขั้นตอน พอ feedback ทีก็ aware กันที เดี๋ยวก็มาอีก ที่สำคัญคือ ระบบ ISO มันบังคับว่า ถ้าพบ defect ต้องมีการทำ corrective action  ซึ่งก็ทำ (ตอบ) CAR มาจนหมดมุขแล้ว (process engineer ที่อยู่ในโรงงาน pcba น่าจะเข้าใจความรู้สึกดี) (ไม่รู้ว่าวงการอื่นเป็นแบบนี้กันไหม)

ดูรูปตัวอย่าง kit box เดิมที่ใช้

ผมก็เลยคิดระบบ fool proof จาก assumption ของหัวหน้าที่คิดว่า สาเหตุเกิดจากการข้ามขั้นตอนการ kit  โดยเพิ่มเงื่อนไขให้ตัวเองว่า ต้องทำง่าย และราคาถูกสุดๆด้วย เพื่อความสะใจ (จริงๆแล้วผมมีความเชื่อว่า ยิ่งถูก ยิ่งง่าย แต่ work จะยิ่งมีโอกาสถูกนำไปใช้ได้มากกว่าวิธีแพง)

1. ที่กล่อง kit box  ติด sensor สำหรับ check screw ทุกตัว ว่ามีอยู่ในรูหรือไม่  แน่นอน sensor ต้องง่ายและราคาถูก ผมใช้คุณสมบัติ electrical conductivity ของตัว screw มาใช้ครับ  โดยต่อไฟ +12 volt ที่ฝาบนที่เป็นโลหะ แล้วติดโลหะข้างล่างที่ฐาน  ต่อ R pull down ลง GND เพื่อให้ normally LOW   ถ้ามี screw ก็จะ connect 12 V มาที่โลหะข้างล่าง  ได้สัญญาณเป็น HIGH   (ดูรูป idea ข้างล่าง)
2. ติด limit sw ที่ fixture  คือใช้ check ดูว่ามี chassis บน fixture หรือไม่
3. ที่ screwdriver ก็ให้เพิ่ม relay หรือ solid state relay ก็ได้ ไว้ตัดต่อ power ของ screw driver
4. เพิ่มออดหรือ siren ไว้เตือน เมื่อมีการผิดพลาดเกิดขึ้น

ต่อไปก็เป็นส่วนวงจรไฟฟ้าอิเลคทรอนิคส์
สัญญาณการมี screw หรือไม่ ถ้ามีเป็น H ไม่มีเป็น L  สมมติชื่อ 1 ถึง 20 (สมมติมี screw 20 ตัว)
สร้างสัญญาณ  A กับ  B
A จะเป็น H ถ้า มี screw ครบทุกตัวใน litting box (ใช้ A check ว่า kit screw ครบไหม)
B จะเป็น H ถ้าไม่มี screw ซักตัวใน kitting box (ใช้ B check ว่า หยิบ screw ออกไปใส่หมดไหม)
A = 1 AND 2 AND 3 ... AND 20
B = NOT (1 OR 2 OR 3 ..  OR 20)
วงจรที่ใช้สร้าง A กับ B ก็เอาแบบประหยัด ใช้แค่ Transistor, resistor กับ NOT gate ก็พอ

สร้างวงจรที่มี logic ดังนี้
1. screw driver Power จะ on ได้เมื่อ A = H และมี chassis บน fixture   ดังนั้น ถ้าไม่ kit screw ใน box ให้ครบก่อน ก็ทำการขัน screw ไม่ได้
2. ถ้า chassis ถูกยกออกจาก fixture ก่อนที่ B = H  จะเกิด alarm ที่ออด  นั่นคือ ถ้าหยิบ screw ไปใช้ไม่หมดแล้วส่ง chassis ออกไปจาก fixture  ก็จะเกิด alarm

ไม่ขอเล่ารายละเอียดวงจรที่ใช้นะครับ เพราะไม่ใช่ประเด็นที่เกี่ยวกับ TRIZ  แค่อยากให้เข้าใจว่าทำไมถึงต้องการสัญญาณ A กับ B

ทุกอย่างดูเข้าท่าหมด ยกเว้นแค่ว่า ไอ้ sensor ที่ใช้ check การมีอยู่ของ screw แต่ละตัวมันจะทำยังไง ถึงจะ
1. ทำให้เกิด reliable electrical contact
2. ไม่เกิด holding force ที่มากไปจนใช้หัวแม่เหล็กของ screw driver ดึงไม่ขึ้น

แน่นอน common sense บอกเราว่า contact ที่ดี และ reliable ต้องมี force หรือ pressure กดมากๆ
แต่เราก็ต้องการ holding force หรือ pressure น้อยๆ เพื่อให้ดึง screw ขึ้นมาง่ายๆ

ไชโย เข้าเรื่อง TRIZ ซักที  physical contradiction ชัดๆ

ส่วนหัว screw ที่แตะกับแผ่นโลหะบนของ kit box อันนี้ reliable ชัวร์  ปัญหาคือส่วนล่างของ screw

idea แรก กะใช้น้ำหนักของ screw กดแผ่น spring ที่เป็น contact --> ไม่ work สุดๆ
idea 2  เลียนแบบ contact เลย ก็เจอ physical contradiction ดังที่กล่าวมาแล้ว  ที่สำคัญ จะทำยังไงถึงจะดัด spring contact ให้ได้แรงพอดีแบบง่ายๆ ทั้ง 20 ตัว 

แนวทางหนึ่งในการแก้ physical contradiction คือพยายามตีโจทย์ใหม่ แล้วทำให้เป็น technical contradiction ซะ   ซึ่งถ้าเป็น technical con ก็จะใช้ 40 หลักการได้ง่ายกว่า

สิ่งที่เราต้องการ คือต้องมี pressure มาก เพื่อ ensure electrical contact
ลองมองลึกไปอีก จริงๆแล้ว electrical contact ขึ้นกับ pressure หรือครับ ??
จริงๆแล้วเราต้องการ AREA ที่เกิดการสัมผัสที่แท้จริงต่างหาก
แต่เนื่องจากหน้าสัมผัส มีความ rough หรืออาจมีการไม่ firm ขยับนิดหรือสั่นหน่อยก็หลุด  จึงทำให้ต้อง need pressure มาเพื่อให้เกิดการ deform หรือเกิดการสัมผัสแบบ firm ไม่หลุดง่าย ต่างหาก

ดังนั้น สิ่งที่เราต้องการ น่าจะเป็น AREA (ไม่รู้ว่า moving object หรือ station ดี)  ข้อ 5 หรือ 6
สิ่งที่ไม่ต้องการ คือ pressure  ข้อ 11

ได้ technical contradiction แล้ว เปิดตาราง ได้หลักการข้อ 10, 15, 36, 28, 37
ชอบข้อ 15 Dynamization ครับ
ไปเปิดโพยเก่าที่เคยจดไว้ (ลอกเขามาแหละ จากใน Triz journal ของใครเขียนจำไม่ได้แล้ว) ดูตัวอย่างตั้งแต่ least dynamic ไปจนถึง extreme case มีดังนี้

immobile --> joint --> many joints--> complete elastic --> change to liquid/gas  --> change to field

ปิ๊ง !! ได้แล้ว ใช้ของเหลวที่นำไฟฟ้าได้เป็น contact ครับ
ensure contact ได้แน่ๆ และเวลาดึง screw ขึ้น ก็แค่ชนะแรง wetting force อันแสนจิ๊บจ๊อยเท่านั้น

แต่ชีวิตจริง screw คงเปียก และนำไปใช้ประกอบไม่ได้
งั้นก็ลดความ extreme ลง ใช้เป็นผงโลหะแทนแล้วกัน
แต่เพื่อให้มีคงคุณสมบัติการ flowable แบบ liquid ได้ และไม่เกิด mechanical interlock กันเอง งั้นใช้รูปแบบ spherical หรือใกล้เคียงแล้วกัน

ทำไม ? ก็เพราะเวลา screw จม(แทนที่) ลงไปในกอง sphere   sphere ที่ถูกแทนที่ ก็จะ flow ลงมาให้เป็น level แบบเดิม เป็นการเพิ่มพื้นที่สัมผัสระหว่าง screw กับกลุ่ม sphere  และเวลาดึง screw ออกไป   sphere เหล่านี้ ก็จะ flow กลับมาถมช่องว่างเดิมได้    และเพื่อให้เกิดการสัมผัสกันเองของ sphere เหล่านี้มากๆ หรือ packing ratio เยอะๆ ก็เลือกใช้ sphere หลากหลาย size  อย่าใช้ size เดียว

อ้อ อีกอย่าง ควรเลือกวัสดุที่เกิด oxide ยากๆหน่อย  และไม่ดูดกับแม่เหล็ก (เนื่องจาก screw driver ใช้แม่เหล็กดูด เดี๋ยว sphere ติด screw ไปด้วย)

ทั้งหมดนี้ ทำได้ง่ายๆ ในโรงงาน pcba อยู่แล้ว
sphere ที่ว่านี้ก็พออนุโลมให้ใช้ solder ball ได้ ถึงแม้จะไม่ perfect sphere shape ก็ตาม   วิธีการทำง่ายๆก็คือ นำ solder paste มาป้ายบี้ให้เลอะกระจายให้ทั่ว nonwettable surface แล้วเข้า reflow oven ก็จะได้ solder ball หลากหลาย size ในระดับ 0.1 mm dia ขึ้นไปเต็มไปหมด นำไปเข้าเครื่องล้างคราบ flux ออก ก็ได้เม็ด sphere ตามต้องการ

จากนั้น นำ solder ball ไปใส่ใน container โลหะ ต่อสัญญาณจาก container ไปใช้   ตั้งระดับความลึกของ screw ที่จะจุ่มลงใน solder ball ตามความเหมาะสม

ทั้งหมดนี้ ยังไงก็ยังคงเป็นแค่ idea ที่ไม่ได้ proof   ผมเองก็ไม่อยู่ในสถานะที่ไปทดลองเองได้ ได้แค่ลองแอบเอาสร้อยคอ (= many joints) มายัดใส่กล่องเล็กๆ แล้วลองจิ้มแล้ววัด meter ดู  ว่างๆ ก็หยิบ screw เดินไปจิ้มกองทรายดู  เวลาคิดอะไรออกแล้วก็อยากรู้จริงๆว่ามันจะ work ไหม แต่ทำอะไรไม่ได้มันทรมาณมาก ก็ได้แต่ภาวนาว่า หัวหน้าเก่าจะลองทำดูตามที่เสนอ  จะได้หายข้องใจซักที

ถ้าไม่ยอมทำ ต่อไปจะเลิกคิดให้ฟรีๆอีกแล้ว จะได้เห็นคุณค่าซะบ้าง  

ทางผมจะพยายามจิกหัวหน้าเก่าให้ลองทำให้ได้ ถ้าได้ผลยังไงจะแจ้งมาให้ทราบ ถ้ามีรูป (และเขาอนุญาต) ก็จะเอามาลงให้ดูด้วย

ก่อนจาก ก็มีเรื่องอยากขอรบกวนถามสมาชิกท่านอื่นบ้าง
ในข้อนี้ ผมใช้ conductivity เป็นตัว sensor   ไม่ทราบว่า ท่านอื่นมี idea การใช้ sensor โดยหลักการแบบอื่น เช่น แสง , inductive proximity หรืออื่นๆ เพื่อไปสร้างสัญญาณ A (AND) กับ B (OR)  หรือไม่ แต่มีเงื่อนไขคือ ต้องสร้างได้ทั้ง A และ B  และต้องทำง่าย ราคาถูกมากๆ   เนื่องจากต้องใช้ check screw จำนวนมาก

และสุดท้ายก็อยากขอเชิญชวนท่านสมาชิก ให้ช่วยกันนำเสนอตัวอย่างการใช้ TRIZ ในการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นจริง ในอุตสาหกรรมของท่าน ไม่จำเป็นต้องยาก หรือ high tech  หรือเป็น case ยิ่งใหญ่  ผิดถูกไม่ต้องกลัว  ห่วยๆมั่วๆแบบนี้วิสันมันยังเขียนมาลงได้เลย  ถ้ามีตัวอย่างจากสมาชิกเยอะๆ ผมเชื่อว่าน่าจะทำให้สมาชิกท่านอื่นๆที่กำลังศีกษา TRIZ จะเห็นว่า TRIZ ไม่ใช่เรื่องยากหรือไกลตัวเลย  ใช้กันเกร่อไปหมด  เวลาเกิดปัญหาอะไรก็จะได้นึกถึง TRIZ ไว้บ้าง เผื่อฟลุคอาจจะประหยัดเงินให้หน่วยงานของท่านได้มโหฬาร บรรดาเซียน TRIZ ทั้งหลาย ก็ช่วยกันเขียนบ้างเถอะ เขียนเป็นบทความเลยก็ยิ่งดี เดือนละครั้งก็พอ เอาให้เป็น Thailand TRIZ Journal เลย คงไม่เป็นการรบกวนเกินไปนะครับ

ก็ไม่ทราบเหมือนกันว่าทางสมาคมเองมีโครงการอะไรทำนองนี้อยู่หรือเปล่า  ต้องขออภัยด้วยครับถ้าพล่ามมากไป

ก็เป็นการเชิญชวนอย่างบริสุทธิ์ใจ เพราะผมเองไม่ได้มีผลประโยชน์อะไรกับ webboard นี้  เพียงแค่อยากฝึกคิด และอยากเห็นวงการอุตสาหกรรมบ้านเรา (โดยเฉพาะวงการ PCBA ที่ผมเคยอยู่) มีการพัฒนา know how ของเราเองมากๆ

จบดีกว่า สงสารคนอ่าน ถ้ายังไม่หมดกำลังใจ คราวหน้าจะพยายามหาตัวอย่างจริงมามั่วให้ฟังอีกครับ

เห็นด้วยกับเรื่อง Sharing ครับ เพราะผู้ฝึกหัด TRIZ ใหม่ๆ จะได้เห็นภาพการนำไปใช้งานจริง

แต่ขัดใจกับเรื่อง Solder Ball นิดนึง ในฐานะที่เคยเป็น user ของโรงงาน PCBA (คือรับแผงวงจรไป Assembly ต่อ) ความที่มันมีคุณสมบัติเป็นตัวนำไฟฟ้านี่แหละ ไลน์ผมเลยเกิดปัญหา short circuit ในตัว product บ้าง หรือไม่เจ้า Solder Ball ที่มีขนาดใหญ่ก็กลายเป็น Contaminate บ้าง

สรุปคือถ้า proof ได้ว่า solder ball จะไม่ "บังเอิญ" ติดกับ Screw นั้นไปแล้วหลุดร่วงลงบนส่วนหนึ่งส่วนใดของบอร์ดก็จะดีมากครับ

ก็ขอบคุณความเห็นของคุณ Natthapong   ที่แนะนำมา ทำให้มีเรื่องต้องคิดต่อ

จริงๆแล้ว ผมเลือกใช้ shape แบบ sphere (ข้อ 14) เพื่อป้องกันการ interlock หรือทำให้ flow ง่ายขึ้น น่าจะยิ่งเสริมความ dynamization อยู่แล้ว  ความเชื่อส่วนตัวว่าการที่ screw อยู่ในแนวตั้ง  บรรดา screw ที่อยู่ในร่องเกลียวน่าจะกลิ้งตกลงมาได้เองหมดในขณะยกขึ้น  ถึงแม้ solder ball อาจจะไม่เป็น perfect sphere shape ก็ตาม แต่จากวิธีการสร้าง solder ball ตามที่เสนอไป  ยิ่ง ball size เล็ก ก็ยิ่งได้ใกล้เคียง perfect sphere อยู่แล้ว  ดังนั้นพวก size เล็กก็ยิ่งไม่น่าติด

ความจริง ผมก็ไม่ได้คาดหวังว่าต้องการให้ sphere เล็กถึงขนาดเข้าไปในร่องเกลียวเพื่อเพิ่ม พท. สัมผัสกับ screw ในการ ensure reliable contact    เชื่อว่าสัมผัสแค่สันเกลียวก็เหลือแหล่แล้ว  แต่ที่อยากให้มี size เล็กๆ ก็แค่ต้องการให้เพิ่ม พท. หรือโอกาสการสัมผัสกันเองของ sphere ใน container  โดยไม่คิดว่ายิ่งเล็กจะก่อให้เกิด harmful effect อื่น

ยังไงก็ตาม ทั้งหมดเป็นแค่ความคิดคาดคะเน ถึงได้บอกว่าต้องรอพิสูจน์จริงถึงจะรู้  

สมมติข้าม shot ไปเลยว่า ทดลองแล้วเจอว่า size เล็กๆ มันค้างอยู่จริง ถ้างั้นต้องใหญ่แค่ไหนถึงจะไม่ค้าง   พยายามทบทวนความรู้ ม.ปลาย ก็ตอบไม่ได้ เลยขอตั้งเป็นสมมติฐานมั่วๆ 2 ข้อแล้วกัน  (ดูรูปประกอบ)
1. ถ้า sphere ที่อยู่ในร่องเกลียว มีขอบยื่นออกมาพ้นสันเกลียว เวลาดึง screw ขึ้น  sphere ในร่องน่าจะโดนถูกับ sphere เม็ดอื่นที่อยู่ข้างนอก ทำให้เกิดแรงกระทำให้มันไม่เสถียรแล้วหมุนหรือไถลออกมาจากร่องเกลียวได้    กรณีนี้ sphere diameter ต้องไม่น้อยกว่า 7*sqrt(3)*Pitch / 24  = 0.5052 P
หรือ 2. ถ้า sphere ที่อยู่ในร่องเกลียว มี CG อยู่นอกสันเกลียว  อันนี้ชัวร์มากว่าไม่เสถียรแน่  ไม่มีทางค้างในร่องเกลียวได้แน่ๆ   กรณีนี้ sphere diameter ต้องไม่น้อยกว่า 7*sqrt(3)*Pitch / 16  = 0.7578 P

จากรูปแรก  screw ที่ให้มา น่าจะประมาณ M4  ซึ่งมี pitch = 0.7 mm
case 1 : D ต้องมากกว่า 0.35 mm 
case 2 : D ต้องมากกว่า 0.53 mm

วิธีปฏิบัติก็คงต้องหา mesh screen มาร่อนก่อน  แล้วจะทำยังไงถึงให้ได้ size นี้และราคาถูกๆ  เอาไว้รอให้มันไม่ work ก่อนค่อยคิดวิธีทำ screen ต่อครับ

และถ้าสมมติว่า sphere size ใหม่นี้ ช่วยแก้ปัญหาเรื่องการไม่ติดค้างในร่องเกลียวได้ แต่กลับทำให้ contact (ระหว่าง sphere กับ screw  หรือ sphere กับ sphere) ไม่ reliable  คราวนี้ เราก็คงได้ technical contradiction คู่ใหม่มาให้แก้ปัญหากันต่อ    (อะไรดี ??  ขนาด (ข้อ 3 หรือ 4) กับ loss of substance (ข้อ 23) ใช่หรือเปล่าครับ)

ผมขอบรรยายด้วยภาพละกัน ถ้าคนจบอิเล็กฯมาต้องเข้าใจ ตามรูปเลยครับ ก็ใช้ LED ร่วมกับ Photo Transistor เมื่อเสียบหัวน็อตลงไปในรู ก็จะเป็นตัวบังแสงทำให้ได้สัญญานตามต้องการแล้ว